?irketlerde Nakit B�t�esinin D�zenlenmesi Nas?l Olmal?d?r..?

Firmalar?n temel amac? k�r elde etmektir, i?letmeler i�in nakit her zaman �ncelikli olmu?tur. Ciro ve k�r? �n planda tutan firmalar?n mali durumlar?n?n iyi oldu?u d�?�ncesi h�kim bir anlay??t?r. Her firman?n olabilece?i gibi k�rl? firmalar?n da iflas edebilece?i ger�e?ini g�z ard? etmemek gerekir.
Firmalar?n mali olarak ba?ar?s?zl?klar?n?n temelinde nakit ak??lar?n? y�netme konusunda ya?ad??? zafiyet vard?r. Bu tip firmalarda i?letme sermayesi konusunda sorunlar ya?anmaktad?r. Al??kanl?klar, el yordam? yoluyla ve tecr�bi olarak nakit ak???n? d�zenleme ve �g�n� gelince hallederiz� anlay???, maalesef firma y�netiminin nakit sarmal?ndan �?kamamas?na neden olmaktad?r.
Y�ksek ciro, asl?nda firmalarda baz? kusurlar? �rtmektedir. Nakit hareketlerini ihmal ederek ciroya ve k�r? �nceliklendiren firmalar m�?terilere, tedarik�ilere ve bankalar i�in �al??makta oldu?unu fark etmelidir. Firmalar resmedilmeyen bu durumdan, kredi limitlerini zorlayarak veya m�lk satarak kurtulmaya �al??maktad?rlar. Bu durum firmalar?n s?kl?kla ba?vurdu?u bir k?sa yoldur, ancak ayn? yolu tekrar etmek pek de m�mk�n olmayacakt?r. Bu hareket tarz? yanl?? trene bindikten sonra kompart?manda ters y�nde y�r�y�?e benzemektedir.
Bu yaz?da asl?nda b�t�e d�neminde nakit b�t�esinin �nemini vurgulamak istiyorum. Bir i?letme b�t�esi �nakit b�t�esi� olmadan d�zenleniyorsa b�y�k bir bile?eni eksik kalm?? demektir.
??letme b�t�esinin bile?enleri ve b�t�e ak??? 1. ?ekil �zerinde g�sterilmektedir. ?ekil 1 �zerinde dikkat �eken en �nemli eksiklik, b�t�e bile?enlerinin toplad??? mali tablolar?n s�re�te g�sterilmemesidir. ?ekil 1�deki ak??a g�re d�zenlenen b�t�e, ba?lant?lar? kopuk bir yap?ya benzer. Bir zincir olu?mam??t?r, halkalar birbiri ile ba?lant?l? ancak, iki ucu birbirinden kopuktur.
Mali tablolara yans?t?lmam?? bir b�t�e sonucu belli olmayan bir ma� gibidir. Ma� bitmi?, ancak sonucu belli de?ildir. Taraflar sonu� tablosuna bakarlar, ancak skorboard�da bir ?ey g�remezler. Sonucu belli olmayan ve ama�lara ba?lanmayan bir b�t�e, maalesef ama�s?z bir �al??mad?r.
Mali tablolar? b�t�e s�recine nas?l entegre etmeliyiz?
Her b�t�e bile?eninin bilan�o, gelir tablosu, nakit ak?m tablosu gibi ana tablolar?n yan? s?ra, �retim maliyeti tablosu ve sat??lar?n maliyeti tablosu gibi �zet tablolara ba?lanmas?n? sa?lamak gerekir.
Sat?? b�t�esinin haz?rlanmas?ndan sonra sat?? b�t�esinin �?kt?lar?n?n mali tablolar �zerindeki ba?lant?lar?, basit bir ?ekilde ?ekil 3 �zerinde g�sterilmektedir. Her b�t�enin �terzi i?i� oldu?unu unutmamak gerekir. ?ekil 3 �zerindeki yap?, firman?n sekt�r�ne/ faaliyet konusuna/ ald??? te?vik ve destekler (?hracatta KDV iadesi vb.) konular? da i�erecek ?ekilde firmaya uyarlanmal?d?r. Sat?? b�t�esinin �?kt?lar?n?n, gelir tablosu (yurt i�i ve yurt d??? sat??lar), bilan�o (ticari alacak), nakit b�t�esi (nakit giri?i/tahsilatlar) ve vergi planlamas? (Hesaplanan KDV) ile ili?kilendirilmesi gerekir.
Sat?n alma b�t�esini de i�eren bir ?ablonda nakit �?k?? hareketlerinin de etkisini g�sterelim. ?ekil 4 �zerinde g�sterildi?i gibi sat?n alma b�t�esinin �retim maliyeti tablosu yan? s?ra, bilan�o (stok ve ticari bor�), nakit b�t�esi (Nakit �?k???/�demeler) ve vergi planlamas? (?ndirilecek KDV) ile ili?kilendirilmesi gerekir.
Sat?? ve sat?n alma b�t�elerinin mali tablolar ile ba?lant? ?ablonlar? burada �rnek olarak verilmi?tir. Bu ?ablonlar?n �rnek al?narak di?er i?letme b�t�elerinin de mali tablolar ile bu ?ekilde ili?kilendirilmesi gerekir.
Nakit b�t�esinin, di?er mali tablolara g�re d�zenlenmesi nispeten daha zordur. Bunun birka� nedeninin oldu?unu s�yleyebilirim: (1) G�nl�k hayatta nakit ak?? tablosunu kullanmamak, (2) Nakit ak?? tablosunun standart bir format?n?n olmamas? (3) B�t�edeki ba?lant?lar?n olu?turulmas? konusundaki bilgi ve beceri eksikli?i olarak s?ralanabilir.
Nakit b�t�esi haz?rlanmas?nda yukar?daki (?ekil 3 ve 4) ba?lant?lar?n d???nda a?a??daki konulara dikkat edilmesi gerekir:
1.��� Firman?n hesap plan?na sad?k kal?nmal?d?r. �zelikle giderlerin izlendi?i yedili hesaplar?n b�t�ede de bire bir kullan?lmas? gerekir. Hesap plan?ndan farkl? gider hesaplar?n?n kullan?lmas?, muhasebeden ayr? hesaplar?n t�retilmesine ve nakit hareketlerinin geli?i g�zel olu?turulmas?na neden olacakt?r. Hesap plan?na sad?k olmayan bir b�t�e maalesef kontrols�z bir b�t�e olacakt?r.
2.��� Giderlerin gider �e?itlerine g�re yap?land?r?lmas? gerekir. Muhasebe Sistemi Uygulama Genel tebli?inde yer alan gider �e?itleri alt?nda firmaya �zg� k?r?l?mlar ile giderlerin tasnifi yap?lmal?d?r. Asl?nda bunun bir veri s?n?fland?rmas? oldu?unu unutmamak gerekir.
3.��� D�nemler aras? ba?lant?y? olu?turmak gerekir. Bu ba?l?kta dikkat �ekmek istenilen �rne?i a�?klayal?m; 2023 b�t�esini haz?rlarken ocak ay?ndan itibaren sat??lar? b�t�eleyelim. Sat??lar?n ortalama vadesi de 90 g�n olsun. Bu, ocak ay?ndaki sat??lar?n Nisan ay?nda tahsil edilece?ini g�sterecektir. 2022 y?l?n?n alacaklar? da 2023 b�t�esine dahil edilmelidir. Bu anlay?? sadece alacaklar i�in ge�erli de?ildir. �demeler i�in de ge�erlidir. Tahsilat ve �demelerin �nceki d�nem ile ba?lant?lar?n?n kurulmas? nakit b�t�esi i�in olmazsa olmazd?r.

4.��� Gider ve �deme kavram?n?n b�t�ede ayr??t?r?lmas?. Gider b�t�elerini d�zenlerken maalesef tahakkuk kavram? ihmal edilmektedir. Basit bir �rnek verelim. Fabrika binas?n?n bak?m onar?m? i�in nisan ay?nda 120.000 TL�lik bir gider �ng�r�lm�? olsun. Bu gider b�t�eye �Nisan ay? gideri� olarak girilecek. Asl?nda 12 aya yay?lmas? gerekmektedir. �demesi de 4 e?it taksitte yap?lacaksa; 30.000 TL�nin her ay nakit b�t�esinde Nisan-May?s-Haziran-A?ustos aylar?nda yer almas? gerekecektir. Bu �rnek, bir�ok gider t�r� i�in ge�erlidir. Gider ve �deme kavramlar?n? b�t�ede iyi kullanmak gerekir.
5.��� Nakit b�t�esi ?ablonun olu?turulmas?. Her ?eyden �nce bu ?ablonun bir standart format?n?n olmad???n? ifade etmek gerekmektedir. Yine de d�nyada ve �lkemizde nakit b�t�esinin olu?turulmas?nda a?a??daki ana ba?l?klara dikkat edildi?ini g�rmekteyiz.
�(1) b�t�e kalemleri ile ba?lant?l? hale getirilmeli,
(2) tarih baz?nda,
(3) farkl? para birimleri baz?nda,
(4) b�t�enin sorumlular? ile bir arada, raporlanabilir bir formatta kullan?lmal?d?r.
�